Narada obywatelska o kosztach energii – podsumowanie

W grudniu 2022 r. zakończył się pierwszy ogólnopolski panel obywatelski poświęcony kosztów energii. ramach Narady obywatelskiej o kosztach energii obywatelki, obywatele i organizacje pozarządowe pracowały zajmowały się tematem ubóstwa energetycznego. To unikalna forma aktywności i odpowiedzialności społecznej, którą współtworzył IZG. Wynikiem prac i rozmów jest społeczna kompleksowa propozycja przeciwdziałania problemowi ubóstwa energetycznego.

Polityka a ubóstwo energetyczne w Polsce

Administracja centralna nie ma wyłączności na dobre decyzje. Konsultacje i obywatelski głos w stanowieniu prawa jest niezbędny w każdym demokratycznym kraju. Różne perspektywy i doświadczenie osób wybranych do panelu obywatelskiego gwarantują mieszankę, której nie uzyska żadne ministerstwo w Warszawie. Obywatele i obywatelki zostały wsparte merytorycznie przez organizacje pozarządowe – w tym przez Instytut Zielonej Gospodarki. W wyniku prac powstał pierwszy społeczny model odpowiedzi na problem ubóstwa energetycznego i transformacji sektora energii.

Obecnie polska polityka w tym zakresie jest krótkowzroczna i niewystarczająca. Podatniczki i podatnicy finansują zyski lub transformację energetyczną innych państw. Państwo inwestuje co roku wiele miliardów PLN w paliwa kopalne wiedząc, że nie mają przyszłości. Podtrzymywanie uzależnienia od paliw kopalnych to finansowanie rosyjskiej wojny (ropa w transporcie), świadome emisje niebezpiecznych gazów cieplarnianych (metan i dwutlenek węgla przy ogrzewaniu budynków gazem i węglem) oraz narażanie zdrowa ludzi przez promowanie emisji zanieczyszczeń (zanieczyszczenie powietrza w Polsce powoduje ponad 50 000 zgonów rocznie). Na dodatek energia jest droga  jej koszty w 2022 roku wzrosły skokowo – to wpędza najmniej zamożne osoby w kłopoty finansowe.

Problem kwestii energii opisywany przez różne osoby z różnych miejsc w Polsce to unikalna mieszanka do wypracowania rozwiązań ze wsparciem ekspertów eksperckim. To alternatywa dla krótkowzrocznej polityki państwa w tym obszarze.  

Co to jest ubóstwo energetyczne?

Ubóstwo energetyczne to sytuacja, kiedy występują 3 czynniki – wysokie koszty energii, niskie dochody oraz mała efektywność energetyczna budynków. Dotyka osób, których niskie dochody nie pozwalają na łatwe poprawienie efektywności energetycznej – ocieplenie budynków lub zmianę sposobu ogrzewania.

Jak zapewnić tanią energię w Polsce?

Obecna sytuacja to efekt zaniedbań, palący kryzys ekonomiczny i społeczny. Nie musi tak być - z tym nastawieniem do narad i prac zasiadło ponad 100 osób z różnych miejscowości w Polsce. Przygotowano rozwiązania w ramach 3 obszarów – wysokie koszty energii, niska efektywność energetyczna budynków oraz niskie dochody. Przegłosowano ponad 100 rozwiązań, która tworzą społeczną mapę drogową dla zmian.

Główne wnioski z narady o kosztach energii

1. Polityka państwa w tej kwestii powinna być bardziej przewidywalna. Potrzeba wieloletnich, jasnych strategii tworzących ramy do zmian na poziomie lokalnym. Zaproponowano przyjęcie 15-letniej strategii zmian dla energii.
2. Środki z ETS, które płyną do skarbu państwa, powinny być zabezpieczone i przeznaczone na transformację energetyki. Panel postuluje stworzenie Funduszu Transformacji Energetyki zasilanego 70% przychodów z ETS.
3. Pomoc jest potrzebna dla najbardziej potrzebujących. W przeciwieństwie do obecnej polityki szerokiego wsparcia (np. dopłat do węgla) pomoc należy kierować do najbardziej potrzebujących. Procedury powinny być uproszczone i transparentne.
4. System Wsparcia dla osób dotkniętych ubóstwem energetycznym powinien być prosty i przystępny (tzw. jedno okienko do załatwienia wszystkich spraw).
5. Polska potrzebuje modernizacji i rozbudowy sieci elektromagnetycznej – zwłaszcza w kierunku zwiększenia udziału OZE w miksie energetycznym.
6. Państwo powinno umożliwić i wspierać prosumenckie działania i lokalne wspólnoty energetyczne oparte na OZE.
7. Potrzeba więcej działań edukacyjnych, precyzyjnych informacji i edukacji na rzecz zmiany nawyków.
8. Państwo powinno zwiększyć dostępność tanich mieszkań z naciskiem na te efektywne energetycznie.

Wszystkie uczestniczki i uczestnicy narady zgodzili się ze stwierdzeniem, że to ważny problem i wymaga debaty, zwłaszcza na poziomie lokalnym. Wyniki panelu powinny znaleźć się w każdym programie partii politycznej idącej do wyborów. To realny problem milionów ludzi w Polsce.

Więcej o Naradzie Obywatelskiej o kosztach energii TUTAJ

Nie było przez ostatni czas lepszego momentu, żeby taki panel przeprowadzić. To zupełnie niezwykły czas, kontekst zmian klimatycznych, wojny w Ukrainie ,wojny surowcowej , zmian technologicznych, ale też kontekst wyborczy.

Mamy przed sobą rok ciężkiej pracy, o tej prze w przyszłym roku będzie nowy rząd. Tu mamy napisane gdzie powinniśmy dojść, a teraz przez rok trzeba się zastanowić jak praktycznie i precyzyjnie to zrealizować. To trzeba wymyślić i opisać w nadchodzącym czasie.