Co będzie ważne w globalnej polityce klimatycznej w 2022 roku.

Każdy rok jest niezwykle ważny dla globalnego wysiłku w ochronie klimatu. Ludzkość nie ma czasu na zrobienie sobie przerwy w działaniach redukcyjno-adaptacyjnych. W 2022 roku kontekstem wszystkich wymienionych poniżej działań jest odbudowa po pandemii i narastające napięcia w stosunkach międzynarodowych pomiędzy głównymi globalnymi aktorami. Nie ma wątpliwości co do tego, że w ochronie klimatu globalna współpraca jest podstawowym warunkiem sukcesu. Jednak w obecnej sytuacji międzynarodowej napięcia między Wschodem a Zachodem, USA i Chinami czy wewnątrzeuropejskie zagrażają realizacji celu utrzymania globalnego ocieplenia w granicach pozwalających na adaptację i przetrwanie wielu społeczności i ekosystemów.

[Dokument powstał przed wybuchem wojny w Ukrainie, która stwarza nowy kontekst dla globalnej polityki klimatycznej. Do czasu zakończenia ostrej fazy konfliktu trudno jest określić wpływ konfliktu na globalną politykę klimatyczną.]

W 2022 w szczególności będziemy w szczególności obserwować następujące aspekty światowej polityki klimatycznej: 

Cele krótko i długoterminowe

Na COP 26 Strony zadecydowały o rewizji drugiej rundy krajowych planów złożonych w 2021 roku (ang. Nationally determined Contributions) tak, aby uspójnić je z celem ograniczenia globalnego ocieplenia do 1.5 stopnia Celsjusza jeszcze przed COP 27, czyli przed listopadem 2022. Nie ma gwarancji, że mandat ten zostanie gruntownie wypełniony - żaden z krajowych planów nie jest obecnie spójny z tym celem - tym niemniej warto obserwować trend w kierunku uzyskania takiej spójności. 

W zakresie strategii długoterminowych będziemy śledzić rozwój wydarzeń w zakresie konkretyzacji doniosłych politycznych deklaracji. Wiele krajów zobowiązało się do osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 roku, ale szczegółowy opis oraz wprowadzenie konkretnych polityk i narzędzi, które zapewnią realizację tych celów rzadko towarzyszą wzniosłym deklaracjom. 

Oczy świata zwrócone są przede wszystkim na głównych emitentów. Dla przykładu w USA los zadeklarowanego przez Prezydenta Bidena amerykańskiego celu redukcyjnego zależy od tego, czy Kongres przyjmie chociaż część agendy Build Back Better w postaci prowizji dotyczących ochrony klimatu (bez zapisów dotyczących pomocy społecznej, z powodu których agenda utknęła w Kongresie). Demokraci mają czas tylko do wyborów w listopadzie (ang. mid-term elections). W przypadku porażki wiarygodność USA na klimatycznym forum ONZ znacznie ucierpi. Podobnie los celu europejskiego zależy od losu pakietu legislacyjnego Fit for 55, wokół którego rosną kontrowersje i ruch sprzeciwu napędzany kryzysem energetycznym i napięciem na wschodzie kontynentu 

To, czy świat obierze nową przyjazna klimatowi drogę zależy od tego, jak rządzący we wszystkich krajach świata pokierują odbudową gospodarek po pandemii. Według IEA cel neutralności klimatycznej do 2050 roku wymaga inwestycji w czyste technologie pozyskiwania energii na poziomie 4 bilionów dolarów rocznie w 2030. Nowe samochody spalinowe będą zupełnie wycofane ze sprzedaży w ciągu następnych 13 lat, a wszystkie elektrownie na węgiel i ropę bez technologii CCUS (ang. carbon capture use and storage) muszą zostać zamknięte do 2040 roku. Będzie to kompletna i bardzo szybka transformacja całego systemu energetycznego i sposobu funkcjonowania społeczeństw. Od dzisiaj rządzących zależy, czy rekomendacje te zostaną wkomponowane w krajowe popandemiczne wysiłki pobudzania gospodarek i wprowadzone w zycie. W 2022 powinniśmy obserwować jak operacjonalizowane są długoterminowe cele transformacji, ich przyjmowanie - tj. sektorowe działania i konkretne zapisy dotyczące obszarowych zmian - będzie papierkiem lakmusowym badającym na ile poważnie deklaracje klimatyczne są traktowane w poszczególnych krajach.

Spotkania i działania głównych emitentów

W kwietniu 2022  prawdopodobnie odbędzie się kolejny szczyt głównych gospodarek + (ang. Earth Day Summit), którego gospodarzem będzie Prezydent USA. W 2021 roku w kwietniu Joe Biden wykorzystał Szczyt do ogłoszenia nowego celu klimatycznego USA - 52% redukcji do 2030 roku względem 2005 roku. Tegoroczne spotkanie głów państw stworzy okazję do kolejnych deklaracji najwyższego szczebla - finansowych, redukcyjnych i innych.

G7 pod przewodnictwem Niemiec także położy duży nacisk na agendę dekarbonizacyjną. Będziemy obserwować rozwój i wyniki tego spotkania pod koniec czerwca.

W zakresie współpracy bilateralnej relacja amerykańsko-chińska zasługuje na szczególną uwagę. Na COP 26 oba kraje podpisały wspólną deklarację o bliskiej współpracy w zakresie ochrony klimatu, w szczególności w kontekście redukcji emisji metanu. Napięcia międzynarodowe nie sprzyjają konstruktywnemu zaangażowaniu dwóch krajów, jednak, jak dotąd, klimat pozostaje relatywnie odizolowany od innych punktów sporu i rywalizacji.

Action Agenda

Poza oficjalnymi decyzjami Konferencja w Glasgow wygenerowała burzę nieformalnych ogłoszeń i deklaracji dotyczących m.in. wycofywania węgla, redukcji emisji z metanu i innych. W 2022 roku należy skupić się na tym, jak realizować te pozaprocesowe deklaracje, tak aby na COP 27 i 28 widoczny był postęp i prawdziwy wysiłek w realizacji złożonych obietnic. Przypomnijmy, że Polska przystąpiła do deklaracji antywęglowej (ang. Coal to clean power transition statement), w której zobowiązała się do zupełnego wycofania węgla bez technologii CCUS (ang. unabated coal) z miksu energetycznego w ciągu najbliższych 18 lat (punkt 2 oświadczenia). Pewnym jest, że na przyszłych globalnych konferencjach nie możemy mieć wachlarza następnych błyskotliwych deklaracji nie popartych konkretnymi działaniami. Będą to szczyty weryfikujące obietnice z Glasgow.

Nauka

W 2022 roku Międzyrządowy Panel Naukowy ds. Zmian Klimatu (ang. IPCC) opublikuje kolejne części raportu (Working Group II:Impacts adaptation vulnerability i Working Group III:methods of reduction). W raporcie pierwszej Grupy Roboczej (Working Group I: physical science) opublikowanym w 2021 roku Panel opisał obecny stan klimatu i bezsprzecznie stwierdził, że człowiek ma wpływ na zachodzące zmiany. W tym roku szczególnie ważny będzie raport drugiej Grupy Roboczej IPCC, która naukowo opisze spodziewany wpływ i skutki zmian klimatycznych na poszczególne regiony świata i sposób do nich adaptacji. Kto doświadczy najbardziej dotkliwych susz, które regiony i w jakim stopniu będą zalewane przez podnoszący się poziom morza, gdzie należy spodziewać się powodzi? To niektóre informacje, które będą zawarte w dokumencie.

Inne aspekty procesu UNFCCC

Kwestie adaptacji, strat i szkód oraz finansowania klimatycznego będą kluczowymi na COP 27 w Egipcie. W tych tematach należy się spodziewać silnych politycznych sygnałów i - w szczególności w zakresie finansowania - konkretnych kontrybucji. Ważnym tematem godnym uwagi jest także tzw. Global Stocktake - część cyklicznego mechanizmu celującego w ocenie i podnoszeniu ambicji przez aktorów rządowych i pozarządowych, który po raz pierwszy odbędzie się w 2023 roku na COP 28.